БІЗ МАҚАЛДАРДЫҢ ЖАРТЫСЫН ҒАНА АЙТЫП ЖҮРМІЗ

Қазаншының өз еркі қайдан құлақ шығарса.

Толығы:

Қазаншының еркі бар,

Қайдан құлақ шығарса.

Тәңірінің еркі бар,

Тастан бұлақ шығарса.

Бір қарын майды бір құмалақ шірітеді

Толығы:

Жалғыз түскен құмалақ,

Бір қарын майды шірітеді.

Нәсілінде болса жамандық,

Ағайынды ірітеді.

Біз шынында мақалдардың жартысын ғана айтып жүрміз. Бұл туралы тіл зерттеуші ғалымдардың зерттеулерінен білуге болады. Ал, біз мұны сирек кітаптарды парақтап отырып онан ары тереңірек түсіндік. Бүгінгі таңда ұлы Абайдың әр өлең жолдары мақал-мәтелге айналып кеткені сияқты, қазіргі қолданыстағы мақал-мәтелдер де бір кезде әлдебір сөз сүлейлерінің айтқан төрт тармағы толық өлеңдері иә кемелді қанатты сөздері болуы мүмкін. Немесе бір тарихи оқиғаны бейнелейтін тұрақты тіркестер кейін келе қырланып, өңделіп, бүгінгі бізге мақал күйінде жеткен. Біздің бүгінгі жазбамызға түрткі болған жәдігер – Мейрам Ысқақұлы деген кісінің 1914 жылы Қазандағы Кәримовтар баспаханасынан шығарған «Қазақ мақалдары» атты 40 беттен тұратын шағын кітабы.

Кітапты оқып тырып, бұған дейін халықтық жырларда, жыраулардың туындыларында кездесетін өлеңдердің тармақтарын халық мақал деңгейіне дейін сіңіріп жібергеніне көзіміз жетті. Асанқайғы, Ақтамберді, Бұқар жыраулардың өлеңдеріндегі «Жар басына қонбаңыз», «Жал-құйрығы қаба деп...», «ағайының жамандап...» деп басталатын жырларының бірнешеуі мақал ретінде берілген.

Орталық ғылыми кітапхананың Сирек кітаптар мен қолжазбалар қорында сақталған шағын ғана кітапша қалай деген күнде де осыдан 106 жыл бұрынғы туған жұртымыздың сөз саптау өнерінен аз да болса хабар береді. Кітапхана қорында осы мақалдарды жинақтаушы Мейрам Ысқақұғлы туралы осы шағын кітабынан басқа деректер кездеспейді. Кітапта мақал жинаушы автор ретінде Ысқақ баласы Мейрам Ырсай деген толық аты-жөні бар жазарман туралы зерттеу жасаған дұрыс. Дегенмен, оқырманға аңдатпа ретінде берген алғысөзіне қарағанда аталған қалам иесінің де өз ортасының озық ойлы азаматтарының бірі болған байқалады.

Мақаланың толық нұсқасын Алты Алаш сайтынан оқи аласыз.

Құрметті пайдаланушылар!

ҚР БҒМ ҒК "Ғылым ордасы" РМК Орталық ғылыми кітапханасы 2020ж. 22 қазаннан 22 желтоқсанға дейін Taylor & Francis мәліметтер базасын пайдалануға мүмкіндік жасайды.

Taylor & Francis (Ұлыбритания) –1852 жылы Уильям Фрэнсис пен Ричард Тейлордың басшылығымен құрылған халықаралық кітап баспасы.Taylor & Francis Online – Routledge шығаратын әлемдегі ең ірі әлеуметтік және гуманитарлық журналдар бағдарламасын; Taylor & Francisжәне cogentoa ұсынған алдыңғы қатарлы теориялық және қолданбалы ғылыми, технологиялық және медициналық контентті, ашық қолжетімділіктің кең ауқымды журналдар жинағын қоса алғанда, 2600-ден астам журналдарды біріктіреді.

Taylor & Francis журналдары – жаратылыстану, қолданбалы, қоғамдық және гуманитарлық-ғылыми бағыттардың кең көлемін қамтиды.Сонымен ресурсқа химия, физика, биология, жер туралы ғылымдар, медицина, инженерлік және компьютерлік ғылымдар, математика, статистика және информатика, сондай-ақ экономика және менеджмент, әлеуметтану, білім, құқық, филология, өнертану, психология және т. б. ғылым салалары бойынша басылымдар енгізілген.

Ақпараттық ресурстармен қамтамасыз ету, кітап қорын насихаттау бөлімі

Электрондық ресурстар залы

Тел. 261-02-49

e-mail: Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.

ОЯН ҚАЗАҚ, ТҰР ҚАЗАҚ, ЖАТПА ҚАЗАҚ!

Өткен ғасыр басында ұлттың рухын сілкіндірген осы үш кітап болды. Орталық ғылыми кітапхананың Сирек кітаптар қорында осы қасиетті үш кітаптың да алғашқы басылым нұсқалары бар. Ендеше, біз бүгін қымбатты оқырманға осы үш кітап жөнінде айтамыз!

Көзіңді аш, оян қазақ, көтер басты,

Өткізбей қараңғыда бекер жасты.

Жер кетті, дін нашарлап, хал арам боп,

Қарағым, енді жату жарамас-ты.

Шын мәнінде бүгін біз ұлт көшбасшысы Міржақып Дулатұлының осы жалғыз шумақ өлеңінен басқа білеріміз аз. Әсілінде бұл бір шумақ өлең қайраткер ақынның «Оян қазақ» (1911, Уфа) атты кітабының титулына жазылған аңдатпа ғана еді. Яғни бұл шумақ ақынның ұлттық рухқа толы ұшан-теңіз шығармаларының бір тамшысы ғана. Ал, Міржақып Дулатұлы «Оян қазақты» шығарғаннан кейін ілгерінді-кейінді «Жатпа қазақ», «Тұр қазақ» атты екі кітап шығып, қазақ рухына серпіліс береді. Бұл үш кітап туралы М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының бас ғылыми қызметкері, филология ғылымдарының докторы, профессор Айгүл Ісімақова былай дейді:

«ХХ ғасырдың басында жарық көрген Міржақып Дулатұлының «Оян, қазақ!» (Орынбор, 1909), Байбатыр Ержанұлының «Тұр, қазақ!» (Қазан, 1914) және Әбілқасым Арғынидің «Жатпа, қазақ!» (Ташкент, 1917) кітаптарының жуырда қайта басылып шығуы – елеулі рухани оқиға.

100 жыл бұрын ұйқыда жатқан қазақ рухын тірілтуге тырысқан Міржақып Дулатұлының «Оян, қазағының» әсерімен «Тұр, қазақ!», «Жатпа, қазақ!» кітаптарының жазылуы тегін емес еді. Олардың құрылымы, көтерер тақырыбы мен ішкі мазмұны «Оян, қазақтың» жалғасындай болып қабылданады. Көркемдік деңгейлері түрлі болғанымен, Байбатыр Ержанұлы мен Әбілқасым Арғынидің сөз саптауы, жазу мәнері мен ой орамдарындағы айшықтардың басты концепті бір еді. Ол – қазақтың санасын ояту. Кітаптың кіріспесінде айтылғандай, парсы әдебиетінің классигі Жәләләддин Руми «Ұйқыда жатқан халықты ояту үшін бір адамның ояу болуы жеткілікті» деген екен. Өз заманынан озық туған ұландар елінің қамын жеп, қараңғы зұлматтан жарық нұрға алып шығуды көздеген. Қолдарына қару емес, қалам ұстап, халықтың санасына сәуле себуге тырысқан. Міржақып, Байбатыр һәм Әбілқасым да надандық шеңгеліндегі жұртын «оян», «тұр», «жатпа» деп ұрандатып, оятуды қалады. Үш ақын да қоғамда қордаланып қалған ел, жер, дін, білім мәселелерін көтерді, жыр жолдарымен жарқын болашаққа үндеді. Бүгінгідей жаһандану заманында өзінің ұлттық қайнарлары мен құндылықтарына тереңірек үңілген бүгінгі ұрпақтың өткенге қайырылып көз тастауына бұл үш кітаптың да септесетіні анық».

Иә, аталып отырған үш кітап – әр қазақ үшін құнды жадыгер саналады. Оянайық, жатпайық, ойланайық!

Кітаптың түпнұсқасын төмендегі сілтемеден көре аласыз. Ал бұл кітаптардың қазіргі басылымын және М.Дулатұлы сияқты ұлт көшбасшыларының томдарын кітапханаға келіп пайдалана аласыз!

«Жатпа Қазақ»

http://nblib.library.kz/.../Omar%20Argyni.../1.html...

«Тұр Қазақ»

http://nblib.library.kz/.../Erjanov%20Baibatr.../1.html...

«АБАЙ ШЫҒАРМАШЫЛЫҒЫ ӘЛЕМДІК ӘДЕБИЕТ ПЕН МӘДЕНИЕТ АЯСЫНДА» АТТЫ КОНФЕРЕНЦИЯ ӨТТІ

20 қазан күні Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитетінің «Ғылым ордасы» республикалық мемлекеттік кәсіпорны «Орталық ғылыми кітапханасы» мен М.О. Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты ұлы ақын, ойшыл Абай Құнанбайұлының туғанына 175 жыл толуына арналған «Абай шығармашылығы әлемдік әдебиет пен мәдениет аясында» атты Халықаралық ғылыми-теориялық онлайн конференциясын өткізді.

Конференцияға еліміздегі абайтанушы ғалымдардан сырт, Түркия, Ресей және Өзбекстан әдебиетшілері қатысты. Екі жарым сағатқа созылған ғылыми талқы жиналысында ұлы Абайдың бұған дейін ашылмай келген қырлары туралы тұшымды баяндамалар жасалды. «Ғылым ордасы» РМК Орталық ғылыми кітапханасының меңгерушісі Қаймақбаева Қарлығаш Ескендірқызы мен М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты Абайтану және жаңа дәуір әдебиеті бөлімінің меңгерушісі, профессор Қорабай Серікқазы Сыбанбайұлы сөз тізгінін ұстаған бұл шарада әлем таныған Абай төңірегінде тың тақырыптар қозғалды. Атап айтқанда, Өзбек елінен қатысып отырған профессор Юлдашев Қазақбай «Абай: ойшыл, ақын, сопы»; Түркия Республикасынан байланысқа шыққан Doc.Dr.Cemile Kinaci ханым «Абай және жастар»; У.Алиев атындағы Қарашай-Черкес мемлекеттік университетінен Сүйінова Нәсіпхан Хусинқызы «ХХ ғасырдағы ноғай әдебиеті және Қадрия поэзиясы» атты баяндамаларымен алыстағы туыстас түркі жұртының ыстық сәлемдерін жеткізді. Ал Шығыс Қазақстаннан Аязбаева Гүлмира Мұратқызы мен Кашаку Гүлжан «Сирек басылымдардағы Абай» және «Абай мен Михаэлистің достығы» атты баяндамаларын жасады.

Орталық ғылыми кітапханасы Ғылыми-библиография бөлімінің бастығы Игиликова Сымбат Игиликқызы «Орталық ғылыми кітапхана қорындағы Абай Құнанбайұлының шығармалары» атты баяндамасында жұртқа Абай туралы қыруар материалдардың тізбесін көрсетті. Осы кітапхананың Сирек кітаптар, қолжазбалар және ұлттық әдебиет бөлімінің қызметкері Әділет Ахметұлы «Қолжазбалардағы Шәкәрім мұраларының сыры» атты тақырыпта тыңнан түрен салды.

«Абай шығармаларындағы Риа мәселесі» атты тақырыпта баяндама жасаған М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтының ғылыми қызметкері, ф.ғ.к., доцент Қыдыр Төрәлі Еділбайұлының «Абай шығармаларындағы Риа мәселесі»тыңғылықты зерттеулері тыңдарман қауымның алқауына бөленді. Серікқазы Сыбанбайұлы жақында ғана жарық көрген ұжымдық еңбек – Абайдың академиялық толық жинағы туралы айта келіп, келелі кеңесті қортындылады.

АҚПАРАТ ХАТ

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Ғылым комитеті «Ғылым ордасы» РМК Орталық ғылыми кітапханасы М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институтымен бірлесіп ұлы ақын, ойшыл Абай Құнанбайұлының 175 жылдық мерейтойына арналған «Абай шығармашылығы әлемдік әдебиет пен мәдениет аясында» атты Халықаралық ғылыми-теориялық онлайн конференция өткізеді. Конференцияға Қазақстан, Өзбекстан, Түркия, Ресей (Қарашай-Шеркес Республикасы) мемлекеттерінің ғалымдары қатысады.

Өткізілетін орны, уақыты: 2020 жылдың 20 қазаны, сағат 15.00. ZOOM платформасы

Конференция материалдары жинақ түрінде жарық көреді. Мақалалар 20 қазанға дейін қабылданады.

Мақаланың безендірілуіне қойылатын талаптар: көлемі 5-7 бет, редакторы – WORD, 14 шрифт. Мәтіндер TIMES NEW ROMAN қарпімен жазылуы қажет. Мақалалардың баспа мәтіні және электронды нұсқасы болу керек. Сілтеме жасалатын әдебиет мақала ішінде реттік саны бойынша (тік жақшамен), мақала соңында толық түрде көрсетіледі. Қазақ тілінде жазылған мәтін үшін ағылшынша, орыс тілінде жазылған мәтін үшін қазақша, ағылшынша, өзге тілде жазылған мәтін үшін қазақша түйіндеме (резюме) беріледі. Түйіндемеден кейін автор туралы мәлімет (қызмет орны, ғылыми атақ-дәрежесі, мекенжайы, байланыс телефоны) келтіріледі.

Ұйымдастыру комитетінің мекенжайы:

Қазақстан Республикасы, Алматы қаласы, Шевченко көшесі, 28.

«Ғылым ордасы» РМК Орталық ғылыми кітапханасы

Байланыс телефондары: 8(727) 2-61-02-39; 8(727) 2-61-02-49.

Электронды пошта:Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.