ХХ ғасырда қазақ халқының басынан кешірген ең бір зұлмат–1920-1930 жылдардағы ашаршылық екені даусыз. Ашаршылық–қазақ тарихындағы ең ауыр қасіретті кезең болды. Қазақстандағы күшпен ұжымдастыру және оның зардаптары халықтың жағдайын, тұрмысын құлдыратумен бірге олардың ұлттық санасына да кері әсерін тигізді. Күштеп ұжымдастыру және табиғи климаттық жағдай халықтың әлеуметтік, экономикалық және демографиялық жағдайының нашарлауына, ауыл шаруашылығының құлдырауына әкеп соқты. Мал шаруашылығымен айналысып көшпелі ғұмыр кешкен қазақ жұртының жол бойында сүйегі шашылып, жинаусыз калды. Халықтың басына түскен ауыр жағдайды жеңілдету, жою мақсатында Алаш азаматтары өкіметке бірнеше рет хат жолдады, көмек сұрады,бірақ жауап болмады,аштықтан қырылған халық көбеймесе азаймады. Тозған жұрт арасында наразылық ,толқулар,көтерілістер де болып тұрды.

2019 жылдың 30 мамыры күні М.О.Әуезов атындағы Әдебиет және өнер институты және Алматы қаласы әкімдігінің ұйымдастыруымен «Нәубет жылдар шежіресі: тарих және көркем шындық» тақырыбында Р.Бердібаев атындағы Халық университетінің кезекті дәрісі болды. Дәрісті жазушы, кинодраматург, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Смағұл Елубай жүргізді. Қазақстан киноматографистер одағының мүшесі Қалила Омаровтың «Ашаршылық» атты деректі фильмі көрсетілді.Сабақ барысында көптеген естеліктер айтылып, Алаш азаматтары туралы тың пікірлер тыңдалды.

Осы аталған даталы күнге арнап РМК«Ғылым ордасы» Орталық ғылыми кітапханасы кітап көрмесін ұйымдастырды.Көрме 2 бөлімнен тұрады:

1. Қазақстандағы ұжымдастыру және оның зардаптары
2. Ғасыр жүгін арқалаған арыстар

Көрменің бірінші бөлімінен: «Документы свидетельствуют:из истории деревни накануне и в ходе коллективизации». –М.,1989.-526 с., «Коллективизация с/х в СССР:пути, формы, достижения». –М.1982.-399 с., «Трагедия казахского аула:сб.документов 1928-1934».

Т.1  1928 – апрель 1929 гг.– Алматы,2013.-744 с.

Т.2  1929 - январь  1932 гг. – Алматы,2018.-744 с.

«1932-1933 жылдардағы ашаршылық ақиқаты=Правда о голоде 1932-1933гг.». –Алматы, 2012.-336 б. «Ғасырларға созылған қасірет: Қазақстандағы қуғын-сүргін және ашаршылық  құрбандарын еске алу күніне арналған конф.материалдары».– Караганда, 2012.-278 б., «Қазақстандағы ашаршылық: халық қасіреті және тарих тағылымы = Голод в Казахстане: трагедия народа и уроки истории». Материалы конф. – Астана, 2012.-400 с., «Сталинские кочевники: власть и голод в Казахстане». –М., 2017.-382 с., Кучкин А.П. «Советизация казахского аула 1926-1929 гг.». – М, 1962.-431 с., В.Михайловтың жұтқа байланысты бірнеше кітабы, Т.Омарбековтың «20-30 жылдардағы Қазақстан қасіреті».–Алматы, 1997.-320 б. және т.б.еңбектермен таныса аласыздар.

Ал екінші бөлімге Алаш қозғалысы, алаш арыстары, сол заман талабына сай олардың атқарған еңбектері туралы көптеген материалдар қойылды.