85 жыл

 

     Қазақ тарих ғылымының  қалыптасуына және гуманитарлық ғылымдардың бір саласы есебінде дамуына үлкен үлес қосқан ұлтымыздың аса көрнекті тарихшысы Ермұхан Бекмахановтың туғанына 100 жыл толып отыр. Ол  уақыт бедеріне бағынбаған, шыншыл ғалым болатын.«ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарындағы Қазақстан» атты кітабында Кенесары Қасымұлы көтерілісін қазақ халқының ұлт-азаттық қозғалысы ретінде бағалағаны  үшін саяси қуғын-сүргінге ұшырады.

     Қысқа ғұмырында  көптеген жас мамандарға  жетекшілік жасады, талантты жастарға ғылымға жол ашты. Е.Бекмахановтың ғылыми мұрасы оның тақырыптарының алуан түрлі болуымен аса бағалы. Ол  Қазақстанның саяси, әлеуметтік-экономикалық тарихы туралы терең мазмұнды көптеген ғылыми еңбектер жазды.

      «Ғылым ордасы» РМК  Ғылыми кітапхана қорынан Ермұхан Бекмахановтың туғанына 100-жыл толуы құрметіне тарихшы-ғалымның  ғылыми еңбектері мен  ғалымның өмірі мен қызметі туралы баяндайтын  тақырыптық  көрме ұйымдастырылды. Көрмеге Е.Бекмахановтың  монографиялық еңбектерімен бірге «История СССР», «Вопросы истории», «Вестник АН Каз ССР», «Известия АН Каз ССР» және «Қазақстан большевигі» атты ғылыми  журналдарда жарияланған  көптеген құнды  материалдар қойылды.  Энциклопедиялардағы және  замандастарының  ғалым туралы жазған естеліктерін де қойылған көрме материалдарынан табуға болады.

   

 

Ермұхан  Бекмахановтың  ғылыми еңбектері:

1.Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы ХІХ века. –Алма-Ата, 1947.–389 с.

2. Бекмаханов Е. Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында. –Алматы, 1994.–416 б.

3. Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы ХІХ века. –Алма-Ата, 1947.–390 с.

4. Бекмаханов Е. Казахстан в 20-40 годы ХІХ века. –Алма-Ата, 1992.–400 с.

5. Бекмаханов Е. Очерки истории Казахстана ХІХ в. Пособие для учителей. –Алма-Ата, 1966.–190 с.

6. Бекмаханов Е. Восстание хана Кенесары.–Алма-Ата,1992.–46 с.

7. Бекмаханов Е. Исторические корни дружбы казахского народа с великим русским народом.–Алма-Ата, 1950.–40 с.

8. Бекмаханов Е. Қазақ ССР тарихы. 8-9 кл. арналған оқу құралы.––Алматы, 1959.–129 б.

9.Бекмаханов Е. Қазақ ССР тарихы. 10 кл. арналған оқу құралы. –Алматы, 1960.–141 б.

10.Бекмаханов Е. Қазақ ССР тарихы. 7-8 кл. арналған оқу құралы.–Алматы, 1965.–126 б.

11.Бекмаханов Е. Қазақ ССР тарихы. 7-10 кл.арналған оқу құралы.–Алматы, 1966.–177 б.

12. Бекмаханов Е. Қазақ ССР тарихы. 6-7 кл.арналған оқу құралы. –Алматы, 1967.–82 б.

13. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. История Казахский ССР. Учебное пособие для 9-10 классов.–Алматы, 1972.–118 с.

14. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. Қазақ ССР тарихы. 9-10 кл. арналған оқу құралы.–Алматы, 1974.–124 б.

15. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. Қазақ ССР тарихы. 7-8 кл.арналған оқу құралы.–Алматы, 1976.–111 б.

16. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. Қазақ ССР тарихы. 9-10 кл.арналған оқу құралы.–Алматы, 197.–127 б.

17. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. Қазақ ССР тарихы. 7-8 кл.арналған оқу құралы.–Алматы, 1979.–111 б.

18. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. История Казахский ССР. Учебное пособие для 9-10 классов.–Алматы, 1984.–130 с.

19. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. История Казахский  ССР.Учебное пособие.–Алматы, 1985.–125 с.

20. Бекмаханов Е., Бекмаханова Н. Қазақ ССР тарихы. 9-10 кл.арналған оқу құралы.–Алматы, 1987.–125 б.

21. Бекмаханов Е.Присоединение Казахстан к России.–М.,1957.–341 с.

22. История Казахский ССР с древнейших времен до наших дней. Под ред.М.Абдыкалыкова и А.Панкратовой. –Алма-Ата, 1943.–671 с.

23. Қазақ ССР тарихы.Ерте заманнан осы күнге дейін.1 том.–Алматы,1949.–527 б.

24. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.1. Жизнь и деятельность ученого и история Казахстана.– Павлодар, 2005.–214 с.

25. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.2. Казахстан 20-40 годы ХІХ века.–Павлодар,2005.–427 с.

26. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.3. Присоединение Казахстана к России. –Павлодар, 2005.–531 с.

27. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.4. История Казахстана.–Павлодар, 2005.

–416 с.

28. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.5. Сборник научных статей. –Павлодар, 2005.–266 с.

29. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.6. Стенограмма. –Павлодар, 2005.–360 с.

30. Бекмаханов Е. Сочинения в семи томах.Т.7. Воспоминания.– Павлодар, 2005.–238 с.

31. Хрестоматия по истории Казахский ССР с древнейших времен до наших дней. – Алма–Ата, 1962.–259 с.

32. Бекмаханов Е. Феодально–монархические движения в Казахстане //Ученые записки.Т.20. серия  историческая.–Алма-Ата, 1956.–С.66-86

33. Бекмаханов Е. О революционной деятельности Токаша Бокина //Ученые записки.Т.38. вып.1, серия  историческая.–Алма-Ата, 1959.–С.156-163

34. Бекмаханов Е. Восстание казахских шаруа Букеевской орды 1836-1837 гг. //Ученые записки.Т.31.вып.3, серия  историческая.–Алма-Ата, 1957.–С.57-67

35.Бекмаханов Е. Социально-экономические последствия присоединения Казахстана к России //Большевик Казахстана.–1945.–№11-12.–С.62-74

36. Бекмаханов Е. Ответственный редактор и предисловие //Апполова Н.Г.Присоединение Казахстана к России.–Алма-Ата, 1948.–254 с.

37.Бекмаханов Е.О состоянии и задачах исторической науки в Казахстане //Большевик Казахстана.–1947.–№9.–С.26-38

38.Бекмаханов Е. Об основных вопросах периодизации истории Казахстана //Изв.АН КазССР, серия историческая.–1948, вып.4.–С.31-43

39.Бекмаханов Е. К вопросу о социальной природе батыров(ХІХ в.) //Вестник АН КазССР.–1947.–№8.–С.62-64

40.Бекмаханов Е. К истории освобождения Уральска от белоказахов //Вестник АН КазССР.–1949.–№1.–С.52-60

41. Бекмаханов Е. О книге В.Ф Шахматова «Внутреняя орда и восстание Исатая Тайманова» //Большевик Казахстана.–1947.–№8.–С.49-53

42.Бекмаханов Е. Рабочее движение  в Казахстане  в период русской революции //Из истории рабочего класса и революционного движения.–М.,1958.

43.Бекмаханов Е. Исторические корни дружбы казахского и русского народов //Большевик Казахстана.–1947.–№11.–С.46-56

44.Бекмаханов Е.К истории взаимоотношений казахов  со среднеазиатскими ханствами //Большевик Казахстана.–1947.–№5.–С.31-40

45.Библиография по истории Казахстана Аннотированный указатель.Вып.1.Дореволюционный период.(отв.ред. чл.корр.АН Каз ССР Е.Б.Бекмаханов)–Алма-Ата,1964.–410 с.

46.Бекмаханов Е. О зависимых феодальных категориях – рабах и тюленгутах (первая половина ХІХ века) //Вестник АН КазССР.–1947.–№6.–С.45-52

47.Бекмаханов Е.Материалы по казахскому обычному праву.Рецензии //Вестник АН КазССР.–1949.–№6.–95-98

48.Бекмаханов Е. Возникновение капиталистической промышленности и зарождение рабочего движения в Казахстане //Вестник АН КазССР.–1949.–№6.–С.54-64

49.Бекмаханов Е. Об основных вопросах периодизации истории Казахстана //Изв.АН КазССР,серия историческая.–1948, вып.4.–С.31-43

50.Бекмаханов Е. Роль великого русского народа в социалистическом преобразовании Казахстана //Вестник АН КазССР.–1950.–№11.–С.18-34

51.Бекмаханов Е. Национально-освободительное движение в Казахстане в период первой русской буржуазно-демократической революции //Вестник АН КазССР.–1950.–№4.–С.61-76

52.Бекмаханов Е. Некоторые итоги работы и очередные задачи историков Казахстана // Вестник АН КазССР.–1947.–№10.–С.61-65

Бекмаханов Е. Справедливая критика //Вестник АН КазССР.–1949.№9.–С.108-110

53.Бекмаханов Е. Реакционная роль мусульманского духовенства (вторая половина ХІХ и начало ХХвв.) //Вестник АН КазССР.–1949.–№11.–С.65-77

54.Бекмаханов Е. К вопросу о социальном строе казахов второй половины ХІХ в  //Вестник АН КазССР.–1950.–№2.–С.89-105

55.Бекмаханов Е., Калистратов Н.Революция 1905-1907 годов в Туркестане //Вестник АН Каз ССР.–1959.–№11.–С.100-105

         Ермұхан  Бекмаханов және тарих ғылымы

56.Ермұхан Бекмаханов. Өнегелі өмір.–Алматы, 2015.–391 б.

57.Ермұхан Бекмаханов. Рухнама. 17-кітап.–Павлодар,2003.–199 б.

58.М.Сарсеке. Бекмаханов.ЖЗЛ. – М.,2010.–533 с.

59.Сарсеке М. Ермұхан Бекмаханов. Ғұмырнама. –Астана, 2010.–672 б.

60.Сарсеке М. Ермухан Бекмаханов. Документальный роман-эссе.–Астана, 2010.–712 с.

61.Мажитов С.М. Историк Ермухан Бекмаханов.–Астана, 2005.––264 с.

62.Бекмаханов Ермұхан //Қазақстан тарихы.Энциклопедиялық анықтамалық.–Алматы,2006.–139 б.

63.Х.А.Бекмұхамедова-Бекмаханова. Ермұхан Бекмаханов туралы естеліктер.Воспоминания о Ермухане Бекмаханове.–Алматы,2005.–288 с.

64.Бекмаханов Ермұхан //Қазақстан.Ұлттық энциклопедия.Т.2.–Алматы, 1999.–257 б.

65.Бекмаханов Ермұхан //Ақмола облысы. Энциклопедия.–Алматы, 2009.–195 б.

66.Бекмаханов Ермұхан //Қазақстаннның тарих ғылымы.–Алматы, 2005.–409-410 б.

67.Бекмаханов Ермухан //Биобиблиография обществоведов Казахстана.–Алма-Ата,1986.–102 б.

68.Бекмаханов Ермұхан //Қазақ жерінің зиялы азаматтары.Почитаемые люди земли казахской.–Алматы, 2000.–134-139 б.

69.Бекмаханов Ермухан Бекмаханұлы //Казахская Советская энциклопедия.–1973.Т.2.–С.

70.Знать историю–знать родину //Кумисбаев Ш. Они были первыми.–Алматы, 2007.–168-170 с.

71.Бекмаханов Ермұхан //Қазақ көтерілістері. Энциклопедия.–Алматы, 2014.–124-125 б.

72.Абдиров М.Ж., Кусаинов А.К. История Казахстана в потоке всемирной историографии //Свой труд авторы посвящают 100-летию со дня рождения Ермухана Бекмахановича Бекмаханова–выдающегося ученого, видного организатора исторической науки, первого казаха-доктора исторических наук, человека с трагической и яркой судьбой.–Астана, 2015.–317 с.

73. 70 лет со дня рождения чл.-корреспондента АН КазССР Е.Бекмаханова //Изв.АН Каз ССР, серия общ.наук.–1985, №2.–С.91-93

74.Ермухан Бекмаханович Бекмаханов.Некролог //Вестник АН КазССР.–1966, №7.–С.73-78.

75.К.Нүрпейіс.Ғалымды және оның басты кітабын жазалау (профессор Е. Бекмахановтың тағдыры) //Кенеасары Қасымұлы туғанына 200 жыл толуына арналған халықаралық ғылыми-теориялық конференция материалдары.–Алматы, 2003.–35-45 б.

76.Академик Панкратова  және Қазақстан тарих ғылымы //Асылбек Мәлік-Айдар.Тұлғалар мен тарих туралы.–Алматы, 2014.–106-115 б.

77.Тағдыры күрделі қайсар талант //Кеңес Нүрпейіс.Шығармалар жинағы.–Алматы, 2015.–18-27 б.

78.Аты аңызға айналған Бекмаханов //Кеңес Нүрпейіс.Шығармалар жинағы.–Алматы, 2015.–256-260 б.

79.Е.Бекмахановтың «Қазақстан ХІХ ғасырдың 20-40 жылдарында» атты еңбегіне қазақ тарихшыларының көзқарасы //Т.Омарбеков, Ш.Омарбеков.Қазақстан тарихына және тарихнамасына ұлттық көзқарас.–Алматы, 2004.–355-363 б.

80.Мажитов С. Проблемы истории Казахстана конца ХІХ –начала ХХ вв. В трудах Е.Бекмаханова //Казахстан в начале ХХ века: методология, историография, источниковедение.Сборник статей.–Алматы, 1993.–С.112-125

81.Зиялылар шығармашылығының қуғындалуы //Махат Д.А.Баспасөз:сталиншілдіктің Қазақстанда орнығуы (1925-1956 ж.)–Астана, 2007.–332-393 б.

82.Нүрпейісов К. История одного «дела» //История Казахстана:белые пятна.–Алма-Ата,1991.–С.34-49

83.Воспоминания о Е.Б.Бекмаханове //Дружинин Н.М. Избранные труды.Воспоминания, мысли, опыт историка. –М.,1990.–512 с.

84.Воспоминания  о Е.Б.Бекмаханове//Академик Н.М.Дружинин.Воспоминания и мысли историка. –М.,1979.–167 с.

85.Бекмахановская эпопея //Козыбаев И.М. Историография Казахстана:уроки истории.–Алма-Ата,1990.–С.81-110

86.Мажитов С.Ф. К вопросу о«националистических позициях» Е.Бекмаханова и судьбе его монографии «Казахстан в 20-40-е годы ХІХ века» //История культуры советского общества. – Омск,1990.–С.46-47

87.Цензураның ұлт зиялыларына тигізген әсері //Мұсағұлова А.Б. Қазақстандағы идеологиялық цензура тарихы.–Алматы,2014.–102-112 б.

88.Тоталитарлық жүйенің Кенесары Қасымов туралы шығармаларға шабуылы //Данагүл Махат.Тәуелсіз тарихи таным.Зерттеулер жинағы.–Алматы,2014.–217-237 б.

89.Кенесары қозғалысының зерттелуіндегі түйткілдер //Есмағамбетов К.Тарих таңдақтары.–Алматы,2008.–3-15 б.

90.Историческая наука в тоталитарном обществе //Есмағамбетов К.Тарих таңдақтары.–Алматы,2008.–С.48-55

91.Ермұханның ерлігі: Бекмахановтың тарих ғылымындағы жанкешті күресі туралы әңгіме  //Омарбеков Т. Қазақстан тарихының ХХ ғасырдағы өзекті мәселелері.–Алматы,2003.–385-402 б.

92.Ұстазым туралы бір-екі сөз.(Бекмаханов Ермахан) туралы бір-екі сөз //Манаш Қозыбаев.Шығармалары.–Алматы, 2013.–110-113 б.

93.Тағдыры күрделі қайсар талант //Манаш Қозыбаев.Тұлғалар тұғыры.–Алматы,2009.–365-373 б.

94.Бекмаханова Х.А. Серикбай Бейсембаев и Ермухан Бекмаханов //Серікбай Бейсембаев:Өнегелі өмір.–Алматы,2012.–164-167 б.

95.Ерофеева И.В.Присоединение Казахстана к России как историографическая проблема //Историческая наука Советского Казахстана.–Алма-Ата,1990.–С.154-173

96.Дулатова Д.И.Историография дореволюционного Казахстана.–Алма-Ата,1984.–272 с.

97.Мажитов С. Историческая наука Казахстана: современное состояние и тенденции развития.–Алматы, 2013.–328 с.

98.Национально-освободительная борьба казахского народа под предводительством Кенесары Касымова(сборник документов).–Алматы,1996.–512 с.

99.40-50 жылдардағы саяси қуғын-сүргін кзіндегі Қазақ ССР Ғылым академиясы: тарих ғылымы өкілдеріне қарсы жүргізілген саяси науқан //Дүйсенова Н. Алаштың қилы жолдары.–Алматы,2009.–192 б.

100.Герасимова Э.И.,Бекмаханова Н.Е. Проблемы политической и социаально-экономической истории Казахстана ХУІІІ-ХІХ вв //Вопросы историографии и источниковедения Казахстана.–Алма-Ата,1988.–С.25-50

101.Бекмаханова Н.Е. Антифеодальные движения ХУІІІ в. и вхождение Казахстана в состав России //Навеки вместе: к 250-летию добровольного присоединения Казахстана к России.–Алма-Ата,1982.–С.241-246

102.Әбдіманов С. Ермұхан Бекмахановтың ғылыми-шығармашылық мұрасы //Қазақтың әйгілі тұлғалары.–Алматы,2013.–94-98 б.

103.Тарих ғылымы және саяси науқан //Дүйсенова Н. Қазақстандағы саяси қуғын-сүргін тарихы.(1920-1950 ж.)–Алматы, 2015.–47-68 б.

104.Гуревич Л. Тоталитаризм против интеллигенции. –Алма-Ата,1992.–146 с.

105.Мажитов С.Проблемы истории, теории и историографии народно-освободительного движения ХУІІІ-начала ХХ вв. в Казахстане.–Алматы,2007.–350с.

106.Дильмухамедов Е.Д.Восстание казахов под руководством Кенесары Касымова в 1837-1847 гг.–Ташкент, 1946 ( переиздана 2010 г.).–200 с.

107.«Қазақстанның тарих ғылымы:өзекті мәселелері,табыстары және болашағы» атты халықарлық дәстүрлі «Бекмаханов оқулары»конференциясының материалдары. 21-23 мамыр, 2009.–Алматы, 2009.–301 б.

108. Материалы Международной конференции «Историческая наука Казахстана:актуальные проблемы, достижения и перспективы» «Бекмахановские чтения».–Алматы. 2009.–301 с.

109.Тарих ғылымы  ХХІ ғасырда: Халықаралық Бекмаханов оқуларының материалдары 24-25 мамыр 2001 ж.1-бөлім.–Алматы,2001.–252 б.

110.Тарих ғылымы  ХХІ ғасырда: Халықаралық Бекмаханов оқуларының материалдары 24-25 мамыр 2001 ж.2-бөлім.– Алматы,2001.–306 б.

111.Историческая наука в ХХІ веке: Материалы международных Бекмахановских чтений 24-25 мая 2001г.Ч.1.–Алматы, 2001.–252 с.

112. Историческая наука в ХХІ веке: Материалы международных Бекмахановских чтений 24-25 мая 2001г.Ч.2.–Алматы, 2001.–306 с.

113.Дахшлейгер Д.Ф. Старший друг историков Казахстана.(о А.М.Панкратовой) //Известия Академии наук Каз ССР, серия общ.наук.–1974.–№2.–С.9-14

114.Капаева А. Исторические судьбы научной интеллигенции Казахстана в послевоенные годы) //Известия Академии наук Каз ССР, серия общ.наук.–1989.–№6.–С.44-51

115.Шарипов К. По марксистски освещать историю Казахстана О книге Е.Бекмаханова «Казахстан в 20-40-е годы ХІХ века») //Вестник Академии наук Каз ССР.–1949.–№8.–С.13-23

116.Шойынбаев Т., Шахматов В. Султан Кенесары Қасымовтың кертартпа қозғалысын зерттеудегі ұлтшылдық бұрмалау //Вестник Академии наук Каз ССР.–1951.–№4.–С.13-34

117.Тулепбаев Б.А.Добровольное присоединение Казахстана к России и его историческое значение //Вопросы истории.–1981.–№9.–С.3-17

118. Письма Анны  Михайловны Панкратовой(вступительная  статья  Ю.Ф. Иванова) //Вопросы истории.–1988.–№11.–С.54-79

119. Дискуссия по книге Е.Б.Бекмаханова «Казахстан 20-40 годы ХІХ века».Стенограмма 14-19 июля 1948 г.–Алматы,2005

120. Омаров И.О задачах исторической науки в Казахстане //Большевик Казахстана.–1950.–№1.–С.28-37

121. Якунин А.К вопросу об оценке характера национальных движений 30-40-х годов ХІХ веке в Казахстане //Вопросы истории.–1951.–№4.–С.55-64

122. Шарипов К. По марксистски освещать историю Казахстана (О книге Е.Бекмаханова «Казахстан в 20-40-е годы ХІХ века») //Большевик Казахстана.–1949.–№9.–С.38-47

123. Сауранбаев Н. Состояние и задачи развития общественных наук в Академии наук Казахской ССР(Доклад а Сессии Общего собрания АН КазССР) //Вестник АН КазССР.–1951.–№9.–С.20-30

124. Шаяхметов Ж. О состоянии и мерах улучшения идеологической работы в парторганизациях республики //Вестник АН КазССР.–1951.–№11.–С.7-22

125. Сауранбаев Н. Отделение общественных наук и его задачи //Вестник АН КазССР.–1947.–№1-2.–С.122-128

126.Халфин Н.А. Присоединение Средней Азии к России и его прогрессивные последствия //История СССР.–1959.–№2.–С.196-200

127. Обсуждение монографии Е.Бекмаханова «Казахстан в 20-40-е годы ХІХ века» //Вестник  АН КазССР.–1948.–№3.–С.35-59

128.Мажитов С.Ф. Феномен эволюции в советской исторической науке: к анализу методологии и исторических воззрений Е.Б.Бекмаханова //Сборник статей аспирантов и соискателей.–Алма-Ата,1990.–С.3-15

129.Апполова Н.Г. Присоединение Младшего жуза к России в 30-х годах ХУІІІ века // Изв.АН КазССР, серия историческая.–1948.–№4.–С.58-73

 130.Юшков С.В. Основные задачи исторической науки в Казахстане //Изв.АН КазССР, серия историческая.–1948.–№4.–С.4-16

131.Айдарова Х.Г. Националистические извращения в вопросах истории Казахстана // Изв.АН КазССР, серия историческая.–1948.–№4.–С.16-31

132. Омаров И.О. О задачах  исторической науки в Казахстане //Изв.АН.КазССР.–1950,вып.6.–С.3-11

133. Тарихшы  Е.Бекмаханов не үшін сотталды?/ (Материалды әзірлегендер: О.Жолдыбаев, М.Ерімбетов) //Мәдение және тұрмыс.–1989.–№11-12